Beelden in de Oude Kerk versus verjaardagsfonds

door Carolien | apr 9, 2025 | Uncategorized

Van: Dick Kreuzen

Het is al weer enige tijd geleden dat ik als oud archivaris wat heb mogen schrijven van en over de Oude Kerk. Maar binnenkort staat er wat te gebeuren. In de Soester Courant las ik dat er een vergunning voor aanpassing van een historisch gebouw aan de Torenstraat was aangevraagd bij de Gemeente Soest. Dan wil je toch wel eens weten wat de plannen zijn. In het wekelijks verschijnend epistel “Dichtbij” had ik er nog weinig specifieks over gelezen en zeker niet wat nu werkelijk de plannen zijn. Ook heb ik getracht om het nieuws bij te houden in “Adem”. Maar ook hier is voor mij alleen terug te vinden dat er vergaderd is en dat er gesproken werd, maar concrete zaken worden er zelden of misschien moet ik zeggen nooit in vermeld.
Daarom lijkt het mij leuk om in het volgende een voorstel te doen over het gebruik van het potje van het verjaardagfonds in het kader van de verbouw en herinrichting van de Oude Kerk.

Door de leden van de Oude Kerk is in het verleden geld bijeengebracht dat specifiek bestemd zou worden voor de Oude Kerk. Om die reden zou het niet zo moeten zijn dat dit geld gebruikt wordt voor zulke ordinaire zaken als aanschaf van een vaatwasmachine van de keuken etc. Dit zou mijns inziens vanuit de algemene middelen van de PGS moeten worden gedaan. (Net zoals dat bij de Emmakerk noodzakelijk werd geacht en daar inmiddels is gerealiseerd.)

Maar wat is dan wel een goede suggestie? Eind vorig jaar begon er op de tv een serie over de “Geheimen van het Museum”. Hierin liet men een inkijkje zien over het werk van conservatoren en restauratoren van het Rijksmuseum in Amsterdam. In aflevering 3 van 27 november en 5 van 11 december 2024 werd ik verrast door een medewerkster (restaurator Isabelle) die voor haar pensioen nog graag de klus wou klaren om een groot aantal brokstukken van een pijpaarden beeld in elkaar te zetten. De resten zouden zo’n 6 eeuwen onder de grond hebben gelegen. Maar ik vroeg mij af of dit ook de resten konden zijn van de pijpaarden beelden die teruggevonden zijn in de toren van de Oude Kerk bij de restauratie van 1905. De stukken zouden 120 jaar in het depot hebben gelegen, dus wat dat betreft zou dat kunnen kloppen. Mijn voorstel zou zijn om, als dit inderdaad een beeld uit Soest is, hiervan eventueel een scan te laten maken en daarna een 3D print te maken om die in de Oude Kerk te plaatsen. Dat zou dan eventueel ook kunnen als schaalmodel, zodat het in de piscine op het koor geplaatst zou kunnen worden naast de engel.

Daarop aansluitend: Clarie bracht mij onlangs wat stukken van haar man Piet van Heijzen. In één daarvan werd melding gemaakt van een tentoonstelling in de Oude Kerk. Daarbij was het Marianum dat ook afkomstig was uit de doopkapel weer tentoongesteld in onze kerk. Na afloop verzuchtte de conservator: “wat zou het mooi zijn als die hier zou blijven”.

Bij de viering van het 950 jarig bestaan van Soest (in 1979) zijn enkele beelden tentoongesteld in de Oude Kerk. Het betrof een beeld van Johannes de Doper, een priesterbeeld en een zgn. “Marianum” van 135 cm hoogte, dat in de kerk heeft gehangen. Eerst even ter verduidelijking, wat is een Marianum? In Wikipedia wordt als beschrijving gegeven: een beeldhouwwerk, bestaande uit twee ruggelings tegen elkaar geplaatste Mariabeelden. Het is voor mij niet zeker of het Marianum uit onze kerk zich ook in het Rijksmuseum bevindt. Later is namelijk een opsplitsing gemaakt van de beeldvondsten naar verschillende musea, waaronder het Museum Catharijne Convent in Utrecht, Flehite in Amersfoort en het Rijksmuseum heeft ook enkele “stukken”. Maar eerst moet ik dan uitzoeken waar dit beeld is gebleven.

Op de site van het Rijksmuseum met de beschrijving van de collectie is het Marianum niet te vinden. Wel een groot aantal stukken van het voormalige Retabel. Dat was geplaatst tussen het schip van de kerk en het koor. Hetzelfde geldt voor de site van het Catharijne Convent, hierin ook geen vermelding van het Marianum. Maar tenslotte bij Flehite een treffer. Daar zijn foto’s te vinden van beide zijden van het beeld. Maar ik moet bekennen dat de gezichten van beide Maria’s nogal zijn aangevreten, waardoor ze er minder appetijtelijk uitzien. Misschien zouden we de huidige mensen van Flehite kunnen verzoeken om dit Marianum, net zoals het doopvont, in bruikleen aan de Oude Kerk af te staan.

Met een grijns zou je dan kunnen stellen dat ook deze “roofkunst” weer terugkomt bij de oorspronkelijke eigenaar. Immers de gemeente Soest is in 1905 voor de keus gesteld om een bijdrage van het rijk te krijgen voor de restauratie van de toren waarbij men dan de gevonden kunstvoorwerpen zou afstaan aan het rijk. Waarbij wel moet worden opgemerkt dat men in Soest niet de capaciteiten noch kennis zal hebben gehad om die kunstvoorwerpen goed te conserveren of herstellen.

Opmerkingen:

Ook de engel evenals de icoon van Maria op het koor van onze kerk, beiden gemaakt door Wasili Wasin, zijn indertijd aangeschaft met geld van het verjaardagfonds.

In de Soester Courant van 14 februari 1979 op pag. 17 wordt aangehaald dat er 50 jaar geleden een stuk verscheen van de hand van T Pluim, waarin melding werd gemaakt van de beelden gevonden in de toren. Dit met de opmerking dat vroegere pogingen om de beelden weer in de kerk tentoon te stellen telkens mislukten.